ការប្រើអ៊ីនធឺណិតគឺសម្រួលដល់ការងារមនុស្សជាច្រើន ហើយវាក៏ជាប្រភពដ៏ធំមួយដែលចម្លងមេរោគ (malware) ពីមួយទៅមួយ និងការចម្លងជាប្រព័ន្ធពីសំណាក់ Hacker ផងដែរ។

Malware អាចហៅយ៉ាងខ្លីថាជា ”មេរោគ”។ មែនទែនទៅ malware គ្រាន់ជាកម្មវិធីមួយប៉ុណ្ណោះ ដែលដំណើរការអវិជ្ជមាន គឺដើម្បីបំផ្លាញ លួច ឬកំទេចដល់អ្នកប្រើប្រាស់ទូទៅ ឬទៅលើម៉ាស៊ីនមេធំៗ និងអ្នកប្រើប្រាស់លើបណ្ដាញដទៃទៀតផងដែរ។ មេរោគ malware មានប្រភេទខុសគ្នាៗដូចជា៖

១. Virus

Virus ជាមេរោគដែលចូលទៅ​បំផ្លាញ​ឯកសារ​ ដោយវាដំណើរការនៅពេលអ្នកប្រើប្រាស់បើកឯកសារនោះ ហើយវាឆ្លងតាមឯកសារទាំងនោះពីមួយទៅមួយ។ យ៉ាងណាមេរោគប្រភេទនេះមិនជាបញ្ហាចោទធ្ងន់នោះទេ ត្បិតគ្រាន់តែឆ្លងតាមឯកសារ ហើយកម្មវិធីការពារមេរោគសព្វថ្ងៃអាចកម្ចាត់ពួកវាបានច្រើន។

២. Worm

មេរោគនេះមានអាយុតាំងពី ឆ្នាំ១៩៩៩០ មកម៉្លេះ និងមធ្យោបាយឆ្លងពេញនិយមរបស់វាគឺ តាមរយៈអ៊ីមែល។ មេរោគ Worm ច្រើនត្រូវបានភ្ជាប់មកតាមអ៊ីមែល បន្ទាប់ពីអ្នកប្រើប្រាស់បើកអ៊ីមែលទាំងនោះ វាអាចមានលទ្ធភាពចម្លងទៅកុំព្យូទ័រពេញក្រុមហ៊ុនដោយខ្លួនឯងក្នុងរយៈពេលខ្លីបាន ប្រើសិនបើគ្មានកម្មវិធីការពារមេរោគ ឬប្រព័ន្ធការពារសុវត្ថិទប់ស្កាត់នោះទេ។

៣. Trojan

មេរោគ Trojan ក៏ស្រដៀងនឹង Worm ផងដែរ ត្បិតការចម្លងតាមរយៈអ៊ីមែល និងមានការចម្លងតាមគេហទំព័រដែលពួកវាស្ថិតនៅដូចគ្នា។ Trojan ដែល Hacker និយមប្រើគឺក្លែងបន្លំជាកម្មវិធីស្របច្បាប់ណាមួយ ដោយដាក់អន្ទាក់ឱ្យអ្នកប្រើប្រាស់ទុកចិត្ត។ ឧទាហរណ៍មេរោគប្រភេទនេះបន្លំខ្លួនជាកម្មវិធីចាប់មេរោគក្លែងក្លាយ ដោយជម្រុញឱ្យអ្នកប្រើប្រាស់ប្រើកម្មវិធីនោះស្គេនចាប់មេរោគ ហើយនៅពេលអ្នកធ្វើតាមពួកគេចង់បាន មេរោគនឹងចាប់ផ្ដើមដំណើរការ ហើយ Hacker អាចនឹងចូលទៅបញ្ជារកុំព្យូទ័ររបស់អ្នកពីចម្ងាយបានជាមិនខាន។

៤. Botnet

ជាមេរោគដែល Hacker បង្កើត និងចែកចាយឱ្យឆ្លងទៅអ្នកប្រើប្រាស់ជាច្រើនជុំវិញពិភពលោក។ បន្ទាប់មកពួកគេនឹងបញ្ជាទៅមេរោគទាំងអស់ដែលនៅគ្រប់ទីកន្លែង ឱ្យធ្វើការវាយប្រហារទៅលើគោលដៅណាមួយ ហើយបច្ចេកទេសនេះ វាស្រដៀងនឹងការបញ្ជារកងទ័ពមួយកងធំមកពីគ្រប់ទីកន្លែង បន្ទាប់មកទៅវាលុយនៅទីតាំងជាក់លាក់ណាមួយអ៊ីចឹងដែរ។ ការវាយប្រហារបែបនេះត្រូវបានគេហៅថា DDoS attacks។

៥. Ransomware

ជា​ប្រភេទ​មេរោគ​ចាប់​ជម្រិត​ ដោយពួក Hacker ធ្វើការប្លុកឯកសាររបស់អ្នកប្រើប្រាស់ដោយបច្ចេកទេស encrypt មិនអាចឱ្យអ្នកធ្វើអី្វលើឯកសារទាំងនោះបាន បន្ទាប់មកពួកគេនឹងតម្រូវឱ្យអ្នកបង់ប្រាក់ទៅពួកគេ។ ហើយមធ្យោបាយទទួលលុយរបស់ពួកគេច្រើនតែប្រើរូបបិយបណ្ណអេឡិចត្រូនិច (cryptocurrency)។ ការចម្លងរបស់មេរោគនេះស្រដៀងនឹងមេរោគ Trojans ផងដែរ ដោយឆ្លងតាមតាមអ៊ីមែល និងគេហទំព័រមានមេរោគជាដើម។

៦. Adware

មេរោគនេះមិនធ្ងន់ធ្ងរដល់ថ្នាក់ចាប់ជម្រិតអ្នកនោះទេ តែបង្កការរំខានអ្នកប្រើប្រាស់ ដូចជាលោតផ្ទាំងផ្សាយពាណិជ្ជកម្មដោយខ្លួនឯង ឬម្យ៉ាងទៀតធ្វើដោយធ្វើឱ្យអ្នកប្រើប្រាស់បានទទួលអ្វី ដែលពួកគេមិនបានធ្វើ ដូចជាអ្នកចូលទៅ web browser ស្វែងរកពី សត្វឆ្មា តែលទ្ធផលបង្ហាញមកជាផ្ទាំងផ្សាយពាណិជ្ជកម្មផ្សេងទៅវិញ។

៧. Malvertising

ដំណើរការរបស់មេរោគនេះគឺស្រដៀងទៅនឹង Adware ផងដែរ ប៉ុន្ដែខុសត្រង់ថាផ្ទាំងផ្សាយពាណិជ្ជកម្មរបស់ Malvertising មានបង្កប់មេរោគជាមួយ។ Hacker ប្រើមធ្យោបាយផ្សាយពាណិជ្ចកម្មនៅគេហទំព័រណាមួយដែលអ្នកអាចទុកចិត្តបាន ហើយបន្ទាប់ពីអ្នកបានចុចលើផ្ទាំងទាំងនោះ វានឹងនាំអ្នកទៅកាន់គេហទំព័ររបស់ពួកគេ អ្នកអាចនឹងជាប់អន្ទាក់នៅក្នុងគេហទំព័ររបស់ពួកគេដែលមានមេរោគ ហើយមេរោគទាំងនោះមានលទ្ធភាពអាចដំណើរការទាញយកកម្មវិធី ឬតម្លើងមេរោគដទៃទៀតដោយស្វ័យប្រវត្តិបានថែមទៀតផង។ គោលដៅរបស់មេរោគនេះ ច្រើនជាការចាប់ជម្រិតទារប្រាក់ ឬដាក់កម្មវិធីអ្វីមួយឱ្យដំណើរដោយស្វ័យប្រវត្តិក្នុងកុំព្យូទ័ររបស់អ្នកដើម្បីទាញយកប្រយោជន៍ផ្សេងៗ។

៨. Spyware

ត្រូវបានប្រើជាញឹកញាប់ដើម្បីតាមដានអ្នកប្រើប្រាស់ណាមួយ។ បច្ចុប្បន្នមេរោគប្រភេទនេះ មានលទ្ធភាពអាចលួចថតសំឡេង ស្ដាប់ការសន្ទនា ប្រើប្រាស់កាមេរ៉ាដើម្បីថតរូប តាមដានទីតាំង និងលួចយកលេខសំងាត់ផ្សេងៗបានថែមទៀតផង។

ដូចនេះដើម្បីជៀសផុតពីមេរោគទាំងអស់ខាងលើអ្នកគប្បី៖

• កុំចុចបើក ឬចុចលើតំណងលីងលើអ៊ីមែលមានប្រភពមិនច្បាស់លាស់ ឬអ្នកមិនស្គាល់

• មិនត្រូវបង្ហាញព័ត៌មានផ្ទាល់ខ្លួននៅទីសាធារណៈ ឬបណ្ដាញសង្គមនោះទេ

• មិនត្រូវប្រើប្រាស់កម្មវិធីមិនមានច្បាប់អនុញ្ញាត (cracked license)

• មិនត្រូវប្រើឧបករណ៍ផ្ទុកទិន្ន័យដែលមិនស្គាល់ប្រភពច្បាស់លាស់ (Memory, Hard Drive, Flash…) ព្រោះអាចមានជនបន្លំចេតនាបង្កប់មេរោគនៅក្នុងនោះ

• ប្រើប្រាស់កម្មវិធីចាប់មេរោគទាំងលើកុំព្យូទ័រ និងទូរសព្ទ៕